Prawa autorskie | 6 kwietnia 2020

Darmowe zdjęcia i muzyka – krótka historia wolnych licencji

Zarówno zdjęcia, jak i muzyka są dziełem w rozumieniu prawa autorskiego. Oznacza to, że każdy stworzony utwór podlega ochronie, a prawo do decydowania o wykorzystaniu utworu ma właściciel tych praw – najczęściej twórca. Co więc w sytuacji, gdy twórcy nie zależy na pobieraniu korzyści majątkowych ze swojego dzieła i chciałby go udostępniać odbiorcom za darmo? W czasach, w których korzyści finansowe stają się główną siłą napędową gospodarki, może się to wydawać nie do pomyślenia – a jednak! Przyjrzyjmy się więc historii i regulacjom tworzącym tzw. wolne licencje.

Wolne licencje – historia

Rok 1983 – programista Richard Stallman ogłasza Manifest GNU (ang. GNU’s Not UNIX). To zdarzenie przeszło do historii i uznawane jest za pierwszą próbę stworzenia wolnych licencji. Manifest ten służył Richardowi Stallmanowi do poszukiwania współpracowników potrzebnych do tworzenia bezpłatnego i otwartego systemu operacyjnego posiadającego wszystkie cechy użytkowe i strukturę Uniksa. Stał się jednak czymś więcej, bowiem uważany jest on za podstawowy dokument, którego treść zawiera w sobie fundamentalne zasady i cele wolnych licencji.

Dzięki temu, wyodrębnione zostały 4 podstawowe zasady (wolności) przyświecające wolnym licencjom:

1. Swobodny dostęp do utworu,
2. Możliwość rozpowszechniania utworu,
3. Możliwość adaptacji i dokonywania zmian w utworze,
4. Możliwość rozpowszechniania adaptacji utworu.

Następnie, na skutek stworzenia inicjatywy Free Software Fundation, w 1989 roku została wydana pierwsza licencja GNU (General Public License). Jak twierdzili sami jej twórcy:

„Licencja GNU General Public License daje nam wszystkie wolności, o które tak walczymy i zabrania zabierania tych wolności komukolwiek w przyszłości”.

W tym samym roku powstała również licencja BSD, która zezwala nie tylko na modyfikację kodu źródłowego i jego rozpowszechnianie, ale również na rozprowadzanie produktu bez postaci źródłowej czy włączenia go do zamkniętego oprogramowania. Warunkiem jest jednak zamieszczenie informacji o autorach oryginalnego kodu i treści licencji.

Jak więc widać, początki wolnych licencji bezpośrednio związane były z dziedziną oprogramowania i odnosiły się do tego zakresu. Zmieniło się to dopiero w roku 2002, kiedy to za sprawą fundacji Creative Commons wydana została pierwsza uniwersalna licencja, która inspirowana była licencją GNU. Obejmowała ona jednak nie tylko zakres oprogramowania, lecz była całkowicie wszechstronna. Zgodnie z oficjalnym raportem, w 2017 roku liczba dzieł objętych licencją Creative Commons wynosiła 1,4 miliarda.

Ciekawym typem dzieł są utwory osierocone, o których pisaliśmy w jednym z naszych artykułów.

Wolne licencje Creative Commons – rodzaje i różnice

Licencje Creative Commons opierają się o 4 podstawowe warunki licencji, które odpowiednio dobrane tworzą konkretną licencję w zależności od jej celu i rodzaju.

Warunki licencji Creative Commons

1. Uznanie autorstwa – Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
2. Użycie niekomercyjne – Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
3. Na tych samych warunkach – Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
4. Bez utworów zależnych – Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Jeśli jesteś zainteresowany pomocą prawną i bezpłatną wyceną skontaktuj się z nami. Kancelaria prawna Kraków.

Rodzaje licencji Creative Commons i różnice między nimi

1. Uznanie autorstwa 4.0 (CC BY 4.0) – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie oryginalnego utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autora. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy. Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać, jeśli zostały dokonane w nim zmiany.
2. Uznanie autorstwa na tych samych warunkach 4.0 (CC BY–SA 4.0) – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie oryginalnego utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać, jeśli zostały dokonane w nim zmiany. Utwór zależny, powstały na podstawie utworu oryginalnego, musi zostać udostępniony na tej samej licencji co oryginał.
3. Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne 4.0 (CC BY–NC 4.0) – Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie oryginalnego utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją). Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać, jeśli zostały dokonane w nim zmiany.
4. Uznanie autorstwa – bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY–ND) – Ta licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie oryginalnego utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, jednak pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci. Utwór należy odpowiednio oznaczyć i podać link do licencji. Remiksując, przetwarzając lub tworząc dzieło na podstawie utworu oryginalnego, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
5. Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – na tych samych warunkach 4.0 (CC BY–NC–SA 4.0) – Licencja ta pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją. Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać, jeśli zostały dokonane w nim zmiany. Nie należy wykorzystywać utworu do celów komercyjnych. Remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji co oryginał.
6. Uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY–NC–ND 4.0) – Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci. Jest to najbardziej restrykcyjna z licencji. Utwór należy odpowiednio oznaczyć i podać link do licencji. Nie należy wykorzystywać utworu do celów komercyjnych. Remiksując, przetwarzając lub tworząc dzieło na podstawie utworu oryginalnego, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.

Oprócz wskazanych wyżej licencji, można spotkać się również z pojęciem domeny publicznej w kontekście Creative Commons:

• CC0 1.0 Universal – przekazanie do domeny publicznej (CC0 1.0) – Osoba, która opatrzyła utwór tym oświadczeniem, przekazała go do domeny publicznej, zrzekając się wykonywania wszelkich praw do utworu wynikających z prawa autorskiego, włączając w to wszelkie prawa powiązane i prawa pokrewne, w zakresie dozwolonym przez prawo, na obszarze całego świata. Można więc utwór ten zwielokrotniać, zmieniać, rozpowszechniać i wykonywać, nawet w celu komercyjnym bez pytania o zgodę.

Darmowe zdjęcia na bloga i darmowa muzyka do prezentacji – gdzie je znaleźć?

W Internecie istnieje wiele serwisów takich jak np. Unsplash, Picjumbo czy Pixbay, które gromadzą zdjęcia, muzykę, a także filmy i nagrania, następnie udostępniając je użytkownikom za darmo. Każda z tych platform posługuje się wybranymi przez siebie licencjami, które czasem zróżnicowane są w odniesieniu do poszczególnych utworów zamieszczanych na serwisie. To właśnie w tego typu miejscach znajdziemy, np. darmowe zdjęcia na bloga czy muzykę do filmu lub prezentacji.

Chociaż tego typu licencji czas trwania praw autorskich nie dotyczy, to i tak warto w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na regulamin serwisu lub zakładkę z informacjami dotyczącymi praw autorskich, aby dowiedzieć się, na jakiej dokładnie licencji zamieszczane są tam poszczególne utwory. Następnie należy uwzględnić rodzaj licencji, który najbardziej odpowiada celom do jakich potrzebujemy dany utwór.

Posługiwanie się tymi kryteriami pozwoli dokonać świadomego wyboru konkretnego utworu, na którym nam zależy, z uwzględnieniem rodzaju licencji, a tym samym praw autorskich z nim związanych. Dzięki temu będziemy mogli posługiwać się wybranym przez nas utworem w wybrany przez nas sposób, z poszanowaniem praw autorskich twórcy oraz w zgodzie z obowiązującym prawem. Da nam to możliwość darmowego wykorzystania utworu bez obaw o negatywne konsekwencje prawne, jakie grozić mogą w przypadku naruszenia praw autorskich.

Jeśli jesteś zainteresowany pomocą prawną i bezpłatną wyceną skontaktuj się z nami. Radca prawny Kraków