Prawa autorskie | 3 lutego 2020

Czas trwania praw autorskich

Z każdym powstałym utworem wiążą się prawa autorskie. Każda piosenka, film, artykuł, program, vlog, aplikacja czy strona internetowa posiada związane ze sobą prawa własności intelektualnej. Jednak część z praw autorskich jest ograniczonych w czasie, po upływie którego prawo autorskie wygasa. Które zatem prawa są ograniczone czasem i czy możemy korzystać z utworów, do których prawa wygasły? W poniższym artykule opisujemy czas trwania praw autorskich i związane z tym kwestie.

Jeśli jesteś zainteresowany pomocą prawną i bezpłatną wyceną skontaktuj się z nami. Kancelaria prawna Kraków.

Podmiot prawa autorskiego

Wraz ze stworzeniem utworu na rzecz twórcy powstaje z mocy prawa prawo autorskie. Twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna, bowiem jedynie człowiek jest w stanie za pomocą własnego intelektu stworzyć coś twórczego, a zarazem oryginalnego i nowego, co jednocześnie nada rezultatowi jego twórczej pracy efekt niepowtarzalności i pozwoli go odróżnić od innych rezultatów podobnej działalności. Oznacza to, że twórcami nie mogą być ani osoby prawne, ani jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 33¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2019.1145 t.j.). Twórcą nie może być również zwierzę, np. małpa, która namalowała obraz, ponieważ zwierzę nie może być podmiotem praw i obowiązków.

W art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2019.1231 t.j.) zostało wprowadzone domniemanie, że twórca to osoba, której nazwisko zostało umieszczone na egzemplarzach utworu, bądź której nazwisko zostało podane do publicznej wiadomości, w związku z rozpowszechnianiem utworu. Umieszczenie nazwiska stwarza jednak jedynie domniemanie autorstwa, które może zostać obalone wszelkimi środkami dowodowymi. Oznacza to, iż w przypadku błędnego oznaczenia rzeczywistego twórcy, osoba do tego uprawniona może dochodzić swoich praw, posługując się wszelkimi dostępnymi dowodami na poparcie swojego autorstwa do utworu.

Chcesz nabyć prawa autorskie do dzieła? Dowiedz się więcej o tym procesie. Zajrzyj do tekstu, w którym opisujemy zagadnienie przeniesienie praw autorskich a licencja.

Czas trwania praw autorskich, czyli o prawach osobistych i majątkowych

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, treść prawa autorskiego dzieli się na autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe, odnoszące się do dwóch różnych sfer interesów twórcy.

Prawo do autorstwa – prawo osobiste

Autorskie prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem. Więź ta jest nieograniczona w czasie i niepodlegająca zrzeczeniu się lub zbyciu. Prawa osobiste są nieograniczone w czasie, co oznacza, że nie gasną nawet po śmierci twórcy. Prawa osobiste to między innymi prawo do autorstwa. A zatem autor na zawsze pozostaje twórcą swojego dzieła. Więź twórcy z utworem jest również nierozerwalna, a więc nie podlega zrzeczeniu się lub zbyciu i jest na tyle silna, iż nie rusza jej nawet przeciwna wola twórcy utworu, który chciałby zaprzeczyć autorstwu swojego dzieła. Przykładowo – pomimo, że minęło ponad 200 lat odkąd Beethoven stworzył swoje symfonie, nikt nie ma prawa przypisywać sobie autorstwa do tych kompozycji. Bez względu na upływ czasu twórcą tych znakomitych dzieł muzycznych będzie już zawsze Ludwig van Beethoven.

Powyższe uzasadnia również wyrok polskiego Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2014 r., IV CSK 407/13, w którym Sąd orzekł, iż “ochronie podlega więź autora z utworem, rozumiana jako stosunek autora do dzieła, wynikający z psychicznego, emocjonalnego i intelektualnego związku z utworem. Ścisłe powiązanie tych praw z osobą twórcy powoduje, że nie można ich zbyć ani się zrzec, jak również nie podlegają one ograniczeniu czasowemu”.

Jesteś twórcą i korzystasz z dzieł innych autorów? Sprawdź nasz artykuł, w którym bliżej przedstawiamy utwory osierocone.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

W przeciwieństwie do autorskich praw osobistych prawa majątkowe są zbywalne i ograniczone w czasie. Majątkowe prawa autorskie obejmują min. uprawnienia do:

• korzystania z utworu;
• rozporządzania nim;
• wynagrodzenia.

Odnosząc się do czasu trwania autorskich praw majątkowych, zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2019.1231 t.j.), z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną co do zasady z upływem 70 lat od śmierci twórcy, 

Okres 70 lat odnosi się do autorskich praw majątkowych. Z kolei nieco krótszy termin wygaśnięcia praw obowiązuje przy prawach pokrewnych, takich jak m.in. artystyczne wykonanie utworu, rozporządzanie i korzystanie z fonogramu lub wideogramu czy nadanie programu – wynosi on 50 lat.

Podsumowanie

Przenosząc powyższe regulacje na płaszczyznę prawa Internetu, wskazać należy, iż obowiązywać tu będą te same zasady, ponieważ podstawy prawne regulujące kwestie prawa autorskiego w sieci oraz w  świecie rzeczywistym są tożsame. Zatem wszelkie utwory cyfrowe znajdujące się w sieci, takie jak artykuły, programy komputerowe, aplikacje, strony internetowe, blogi, vlogi, filmy czy serwisy internetowe – korzystać będą z ochrony wskazanej powyżej, przez okres 70 lat od śmierci twórcy.

Po śmierci prawa autorskie są dziedziczone i przechodzą na spadkobierców, ale to już temat na odrębny artykuł. 

W tym miejscu wskazać jeszcze należy, że po upływie czasu trwania praw autorskich utwory przechodzą do tak zwanej domeny publicznej, a prawa do tych utworów wygasają. Oznacza to, że można z takich utworów korzystać bez ograniczeń wynikających z autorskich praw majątkowych do utworu. W domenie publicznej znajdują się więc wszystkie utwory, które od początku swojego istnienia są całkowicie bezpłatne i dostępne dla ogółu oraz takie, których autorskie prawa majątkowe już wygasły. Korzystanie z wszystkich utworów znajdujących się w domenie publicznej jest więc bezpłatne, a dzieła wchodzące w jej skład dostępne dla wszystkich zainteresowanych.

Jeśli jesteś zainteresowany pomocą prawną i bezpłatną wyceną skontaktuj się z nami. Radca prawny Kraków.